با زبان مادری شعر را نقاشی کردیم

حامد رحمتی

  

 شعر هنری کلامی ست و بدون شک شاعران زیادی تا به امروز مبادرت به انتشار آثار خود کرده اند در این میان رسالت شاعر واکاوی عرصه های اجتماعی عصرخویش است زیرا هنر خاستگاهی اجتماعی دارد و همسو شدن با صدای مردم و انعکاس روشنگری و بر آیند آن بسیار مهم جلوه می کند و چرایی این مسئله خطیر بودن جایگاه هنری شاعر است ، شاعری که از جنس مردم باشد صدایش رساتر خواهد بود این خاصه منجر به رویکردهای متفاوتی در عرصه ادبیات شده و کماکان تاثیرات بالقوه ی شاعران در دوران معاصر نیز قابل توجه است. موسیقی دان به لحاظ مکانیزم شنیداری ... سینماگر با استفاده از مکانیزم بصری مخاطب را به سوی خود می کشاند اما شاعر با جان کلامش می تواند این دو بسامد مذکور را با شگردی خاص بیافریند چنانچه مخاطب را به زیبائی دنیای متن فرا بخواند و این زیبائی آن گاه اسرار آمیز خواهد شد که شاعر در جهت ارتقای متن و جهان شاعرانه اش دست به کاری خلاقانه بزند که بتواند ضمن روشنگری، اندیشه خود را بپالاید چرا که اندیشه مداری باعث ماندگاری هر اثر ادبی خواهد شد. در این میان پرداختن به "هوشنگ جعفری" شاعر ملی آذربایجان کار دشواری به نظر می رسد شاعری که هستی در شعرش موج می زند شاعری که در میان همین مردم نفس می کشد و برای اهدافش همه چیز را در سیطره آزادی می بیند، طبیعت او در قلب خاک است آنجا که سرشت او را به زبان مادری سرشته اند. زبان ترکی بسیار خوش ساحت است و شاعری چون هوشنگ جعفری به خوبی به این مسئله اشراف دارد شعر " آغ آتیم " را اگر از دیدگاه تبار شناسیک بخواهیم بررسی کنیم چیزی که در اولین نگاه ساده به نظر می رسد چالش های ناسیونالیسمی شاعر خواهد بود. اما عواطف و حس برانگیخته و چگونگی چیدمان کلمات و هم آوایی مصوت ها ، بارقه های ملی و تفکر شاعر را نیز به اشتراک می گذارد و این پرسونای راز آلود همواره قلب شاعر را به درد می آورد.

آغ آتیم آت قدمین دریا ، دایازدی / دریانی گئچسن اگر شهرِ نیازدی / اوردا هر قان کی تؤکولدو یئره / آزادلیقی یازدی / بشر آزادلیغا بازدی

 از طرفی توجه ویژه ی شاعر به اسطوره‌ها  بازنمودی واقعی ست كه رسانایی گسترده‌ای در بطن این شعر ایجاد می‌كند. روایت به کار گرفته شده در شعر ( آغ آتیم ) کاملن دراماتیک است که با ارجاعات زبانی به ورطه دیگری از تخیل شاعرانه سوق داده می شود و آن اسب سفید سمبل و نماد آزاد خواهی جامعه عدالت خواه ترک است که همواره در طول تاریخ آن را به توبره کشیده اند. به همین منظور شاعر در باز آفرینی اسطوره‌های ترکی رفتاری متفاوت دارد ،اسطوره ها (mythes)اشكال ادبی هستند كه در زبان یونانی(muthos) به معنای روایت است، اسطوره‌ها به‌طور كلی هنر و ادبیات فولكلوریك را از موقعیت‌های كهن به صورت ساده و همه گیر توصیف می‌كند این بسامد به زیبایی هر چه ممکن در شعر " آغ آتیم " به انسجام می رسد و آنیت های شاعرانه چنان مخاطب را در بهت فرو می برد که گویی گام های بلند این اسب سفید چنان بر تن نحیف خاک فرو می آید که بیدار باش آخر الزمان است که می خواهد مردگان را نیز از قعر خاک بیرون بکشد.

آغ آتیم ، قول قاناتیم / آت قدمین قلعه ی بابکدن آشاق / قارا گؤنلن ساواشاق / آت گؤلوندن سس آتیب ، بابکین حالین سوروشاق / یئنه طوفاندا جوشاق / دریالار تک قوووشاق / آغ آتیم قول قاناتیم / شیهه چک قوی سسیوه / هاجرینی ترکینه چکسین نبی گلسین / قوی کور اوغلو آتینی داغلارا سالسین / ائشیدیب شیهه نی گلسین

در ژرفا ساخت نظام آوایی، موسیقی این شعر برخاسته از كلمات است كه برای انتقال معنا به كار می‌رود. در زیبایی‌شناسی موسیقی تكرار و دوران اصوات در یك نظام هماهنگ استوار شده است و استفاده از واج‌های متجانس با درایتی آزموده شاعر را وا می‌دارد كه به سود شعر كاركردهای گوناگون موسیقایی بكشد این تمهید بر پایه تكرار متبلور می‌شود. شعر ( آغ آتیم ) به اقتضای گزینش کلمات و به کارگیری فضای نوستالژیک بسیار فاخر بوده و لحن آرکائیسمی شاعر حال و هوایی حماسی در شعر ایجاد کرده است.

آغ آتیم ، قول قاناتیم / آت قدمین یورتمه یئری / آش تپه لردن / سیلدیریم تک سره لردن / سئله سینمیش دره لردن / بو نه طوفاندی گؤزل کهلیگیمی ایستیر آییرسین فره لردن / غیرتیم جوشه گلیر غملی خبردن / آغ آتیم – قورخما خطردن / آغ آتیم قول ، قاناتیم / شیهه چک ، قوی سسیوه/ بلکه یاتانلاردا اویانسین

"اکتاویوپاز" شاعر و منقد مکزیکی معتقد است خیال فراتر از هر قدرتی در حال کشف دنیای نوین است و انسان خلاق در این رهگذر می تواند درهای دیگری را نیز بگشاید درهایی به نام واژه ، مستتر در واژه و برانگیخته با واژه با اندکی تسامح می توان این سخن را پذیرفت زیرا مناسباتی که در فرهنگ و زبان ترکی نهفته است بر اساس همین معیارهای اجتماعی در زبان متجلی می شود و تمام زیر ساخت های فرهنگی... اجتماعی را به تبعیت از اندیشه مداری به جهان گسترده ای بدل می سازد. شاعر با خلق تصویرهای رئال در جهت ارتقای شعر زیرکانه بهره می جوید همچنین کهن الگویی در سطوح مختلف ماحصل رفتار برانگيخته و آگاهانه شاعر با زبان است  که در بطن  گزاره ها تعبیه شده اند با جرات اذعان می کنم شعر" آغ آتیم " جزو آثار درخشانی ست که در کارنامه این شاعر ترک زبان به چشم می خورد اگر در یک نگاه کلی و گذرا بخواهیم شعرهای هوشنگ جعفری را وا کاوی کنیم به سادگی در می یابیم که او شاعر طبیعت است.