زبان‌ها روح بشریت هستند. زبان‌ها میراث معنوی بشریت هستند، زاده می‌شوند، تكامل مى‌یابند و در برخى موارد محكوم به نابودی می‌شوند. اگر تلاش خود را براى نجات زبان‌ها آغاز كنیم، به سود ماست. باید تمامی سعی خود را برای مراقبت از زبان‌ها بكار گیریم و این در سایه سیستم آموزشى چند زبانه محقق خواهد شد...
این بخش‌هایى از سخنرانی مدیر كل یونسكو در مراسم روز جهانی زبان مادری در سال ۲۰۰۴ است. هشت سال است كه ۲۱ فوریه بعنوان روز جهانی زبان مادرى شناخته میشود. درواقع این روز به پیشنهاد بنگلادش نامگذاری شد كه در نوامبرسال ۹۹ طرحى بر این مبنا به سازمان یونسكو ارائه داد. طرح بنگلادش و انجمن جهانی طرفداران زبان مادری در سی‌امین نشست عمومى یونسكو به تصویب نمایندگان كشورهای عضو رسید. پیش از این نیز زبان شناسان هشدار داده بودند كه احتمال نابودی ۴۰ درصد زبان‌ها در قرن حاضر میرود.
انسان‌ها با صحبت كردن همدیگر را می‌فهمند. روند تكامل انسان در جامعه با زبان به نسل‌های بعد منتقل میشود. اگر زبان از جامعه انسانى گرفته شود، چرخه اجتماعی باز می‌ایستد. از زبان گاه بعنوان سرمایه فرهنگی یاد میشود. وقتی از حفظ، توسعه و تقویت فرهنگ یك جامعه سخن به میان می‌آید، این زبان است كه گذشته و حال آن جامعه را بهم پیوند می‌دهد. برخوردار نبودن از حق گویش به زبان هر قوم یا فرهنگ، خطر گسست مناسبات انسانی و طبیعی میان افراد را در بر دارد. مدافعان تعدد زبان‌ها می‌گویند فرهنگ صلح هنگامی شكوفا خواهد شد كه مردم از حق طبیعى استفاده از زبان مادرى برخوردارباشند.
زبان یكی از اجزاى بسیار مهم و حیاتی زندگى، تفكرات و رفتارهاى ماست. كمتر كسی است كه بگوید در زندگی روزمره از صحبت كردن به زبان مادرى لذت نمی‌برد. هر یك از ما هر چقدر هم به زبان دیگری غیر از زبان مادری خود مسلط باشیم، زبان مهم و حیاتی براى بیان احساسات یا درك‌مان، همان زبانى است كه براى اولین بار به وسیله آن سخن گفته و ارتباط برقراركرده‌ایم.
در پنجاه و پنجمین نشست عمومی سازمان ملل اعلام شد كه روز جهانی زبان مادری باعث ایجاد احترام متقابل فرهنگ‌ها و زبان‌هاى مختلف و سبب غنی‌تر شدن فرهنگ‌ها میشود. در این نشست تاكید شد كه سازمان ملل و یونسكو در جستجوی راهی برای حفظ زبان‌ها بعنوان میراث مشترك بشرى هستند و سیستم آموزشى چند زبانه را به كشور‌ها توصیه می‌كنند. آیا می‌دانستید كه كه ۶ تا ۷ هزار گونه زبانی در جهان ما وجود دارد؟ دیوید كریستال زبان شناس انگلیسی اهمیت تنوع زبانی را معادل تنوع انسانى می‌داند. نیروى عقلانى زبان را معادل توانایی بیولوژیك انسان تعبیر می‌كند و می‌گوید نابودی هر گونه زبانی، به معناى نابودى یك جهان بینى خاص است.
در كشورى مانند هندوستان، حدود ۸۰ زبان در مراحل مختلف تحیل به كار گرفته می‌شوند. در آفریقا حدود ۲۰۰ زبان وجود دارد كه البته رایج‌ترین آنها، انگلیسی، پرتغالی، اسپانیولی و فرانسوی است. در ایران هنوز پژوهشى رسمی در باره شمار گویش‌ها یا زبان‌ها نشده اما به دلیل تنوع قومى موجود در كشور، بخش غیر قابل انكارى از ایرانیان به زبان‌هاى كردى، آذرى، بلوچى، تركمنی، عربى، شهمیرزادى و تعداد بیشماری نیز به لهجه‌ها و گویش‌هاى مختلف سخن می‌گویند. با وجود به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل به زبان مادری در اصل‌های پانزدهم و نوزدهم قانون اساسی جمهورى اسلامی ایران، باید گفت كه محرومیت از این حق، اقلیت‌هاى قومى ایران را رنج می‌دهد.
گفتیم كه كارشناسان برخوردار بودن از حق تكلم یا آموزش به زبان مادرى را موجب شكوفایی فرهنگ صلح و مسالمت می‌دانند. با این یادآوری پاى صحبت یكى از فعالان مدنى كرد، بهاءالدین ادب می‌نشینیم. یكى از خواست‌هاى همیشگى كرد‌ها آموزش به زبان مادرى در مدارس و محترم شمرده شدن فرهنگ‌شان است. آقاى ادب كه در دوره ششم مجلس شوراى اسلامى، نماینده مردم سنندج بوده است به نگرانی حكومت‌های مركزى از گویش یا آموزش به زبان محلی اشاره می‌كند كه مبناى سیاسى و تصور جدایى‌طلبى دارد. بهاءالدین ادب این نگرش را رد می‌كند و می‌گوید:
”ما در كشور كوچك سوییس شاهد هستیم كه مردم به چهار زبان ایتالیایی، انگلیسى، فرانسه و آلمانی حرف می‌زنند اما سوییس متحد می‌ماند. قانونى در فیزیك هست كه هر عملی، عكس‌العملی دارد. وقتى در كشوری به فرهنگ‌هاى مختلف احترام گذاشته میشود، مردم راضى‌اند و در كنار هم زندگى می‌كنند اما وقتى یك قوه برتر و اقتدار دولتى هویت آنها را انكار می‌كند، مقاومت صورت مى‌گیرد. كشور كانادا را مثال بزنم. آیا جوانانى كه در كبك كانادا زندگى می‌كنند و فرانسه زبان هستند، نمی‌توانند در بریتیش كلمبیاى كانادا تحصیل و كار بكنند؟ اینها مانع همدیگر نیست. در كشور ما در آن واحد زبان عربی و انگلیسى تدریس میشود اما چرا زبان كردى یا زبان‌هاى دیگر باید نادیده گرفته شوند. این حق مسلم انسانهاست كه فرهنگ خود را حفظ كنند. بارزترین مولفه‌هاى فرهنگ هر قوم و ملت زبان آن است.“
به مناسبت روز جهانی زبان مادرى تعدادى از دانشجویان كرد مقابل دانشكده ادبیات دانشگاه تهران گرد هم آمدند. سیروان سعیدى از جمله كسانی كه در این مراسم حضور داشت تعداد شركت كنندگان را حدود ۲۰۰ نفر ذكر می‌كند. سیروان سعیدى در باره اهمیت زبان مادرى می‌گوید:
”زبان از اساسى‌ترین مولفه‌هاى هستى و نیستى ملت‌هاست. زبان حامل اندیشه و فرهنگ هر ملتى است. بر اساس میثاقین حقوق بشر هر ملتى محق است از زبان خود بهره مند شود. به نظر می‌رسد مانع تراشى براى پیشرفت هر زبان بایكوت كردن اندیشه باشد.“
سیروان سعیدى در باره آسیب شناسى جلوگیرى از تكلم به زبان مادرى می‌افزاید:
”كسى كه با زبان مادرى تا هفت هشت سالگى حرف زده و بعد در مدرسه به او می‌گویند به زبان دیگرى حرف بزن، این یك نوع مادر كشى است. دردآور است. باید مدام به شكل دیگرى فكر كنى، مرتب در ذهن خودت ترجمه كنى و این موجب از بین رفتن خیلى خلاقیت‌ها و استعداد‌ها میشود.“
در پایان باید گفت طبق یافته‌های جدید پژوهشگران در باره تاثیر آموزش كودكان به زبان مادری، یونسكو سیستم آموزشى چند زبانه را رمز پایداری زبان‌های مادرى می‌داند و آن را به كلیه كشورهاى جهان توصیه می‌كند.
انسان‌ها با صحبت كردن همدیگر را می‌فهمند. روند تكامل انسان در جامعه با زبان به نسل‌های بعد منتقل میشود. اگر زبان از جامعه انسانى گرفته شود، چرخه اجتماعی باز می‌ایستد. از زبان گاه بعنوان سرمایه فرهنگی یاد میشود. وقتی از حفظ، توسعه و تقویت فرهنگ یك جامعه سخن به میان می‌آید، این زبان است كه گذشته و حال آن جامعه را بهم پیوند می‌دهد. برخوردار نبودن از حق گویش به زبان هر قوم یا فرهنگ، خطر گسست مناسبات انسانی و طبیعی میان افراد را در بر دارد. مدافعان تعدد زبان‌ها می‌گویند فرهنگ صلح هنگامی شكوفا خواهد شد كه مردم از حق طبیعى استفاده از زبان مادرى برخوردارباشند.
زبان یكی از اجزاى بسیار مهم و حیاتی زندگى، تفكرات و رفتارهاى ماست. كمتر كسی است كه بگوید در زندگی روزمره از صحبت كردن به زبان مادرى لذت نمی‌برد. هر یك از ما هر چقدر هم به زبان دیگری غیر از زبان مادری خود مسلط باشیم، زبان مهم و حیاتی براى بیان احساسات یا درك‌مان، همان زبانى است كه براى اولین بار به وسیله آن سخن گفته و ارتباط برقراركرده‌ایم.
در پنجاه و پنجمین نشست عمومی سازمان ملل اعلام شد كه روز جهانی زبان مادری باعث ایجاد احترام متقابل فرهنگ‌ها و زبان‌هاى مختلف و سبب غنی‌تر شدن فرهنگ‌ها میشود. در این نشست تاكید شد كه سازمان ملل و یونسكو در جستجوی راهی برای حفظ زبان‌ها بعنوان میراث مشترك بشرى هستند و سیستم آموزشى چند زبانه را به كشور‌ها توصیه می‌كنند. آیا می‌دانستید كه كه ۶ تا ۷ هزار گونه زبانی در جهان ما وجود دارد؟ دیوید كریستال زبان شناس انگلیسی اهمیت تنوع زبانی را معادل تنوع انسانى می‌داند. نیروى عقلانى زبان را معادل توانایی بیولوژیك انسان تعبیر می‌كند و می‌گوید نابودی هر گونه زبانی، به معناى نابودى یك جهان بینى خاص است.
در كشورى مانند هندوستان، حدود ۸۰ زبان در مراحل مختلف تحیل به كار گرفته می‌شوند. در آفریقا حدود ۲۰۰ زبان وجود دارد كه البته رایج‌ترین آنها، انگلیسی، پرتغالی، اسپانیولی و فرانسوی است. در ایران هنوز پژوهشى رسمی در باره شمار گویش‌ها یا زبان‌ها نشده اما به دلیل تنوع قومى موجود در كشور، بخش غیر قابل انكارى از ایرانیان به زبان‌هاى كردى، آذرى، بلوچى، تركمنی، عربى، شهمیرزادى و تعداد بیشماری نیز به لهجه‌ها و گویش‌هاى مختلف سخن می‌گویند. با وجود به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل به زبان مادری در اصل‌های پانزدهم و نوزدهم قانون اساسی جمهورى اسلامی ایران، باید گفت كه محرومیت از این حق، اقلیت‌هاى قومى ایران را رنج می‌دهد.
گفتیم كه كارشناسان برخوردار بودن از حق تكلم یا آموزش به زبان مادرى را موجب شكوفایی فرهنگ صلح و مسالمت می‌دانند. با این یادآوری پاى صحبت یكى از فعالان مدنى كرد، بهاءالدین ادب می‌نشینیم. یكى از خواست‌هاى همیشگى كرد‌ها آموزش به زبان مادرى در مدارس و محترم شمرده شدن فرهنگ‌شان است. آقاى ادب كه در دوره ششم مجلس شوراى اسلامى، نماینده مردم سنندج بوده است به نگرانی حكومت‌های مركزى از گویش یا آموزش به زبان محلی اشاره می‌كند كه مبناى سیاسى و تصور جدایى‌طلبى دارد. بهاءالدین ادب این نگرش را رد می‌كند و می‌گوید:
”ما در كشور كوچك سوییس شاهد هستیم كه مردم به چهار زبان ایتالیایی، انگلیسى، فرانسه و آلمانی حرف می‌زنند اما سوییس متحد می‌ماند. قانونى در فیزیك هست كه هر عملی، عكس‌العملی دارد. وقتى در كشوری به فرهنگ‌هاى مختلف احترام گذاشته میشود، مردم راضى‌اند و در كنار هم زندگى می‌كنند اما وقتى یك قوه برتر و اقتدار دولتى هویت آنها را انكار می‌كند، مقاومت صورت مى‌گیرد. كشور كانادا را مثال بزنم. آیا جوانانى كه در كبك كانادا زندگى می‌كنند و فرانسه زبان هستند، نمی‌توانند در بریتیش كلمبیاى كانادا تحصیل و كار بكنند؟ اینها مانع همدیگر نیست. در كشور ما در آن واحد زبان عربی و انگلیسى تدریس میشود اما چرا زبان كردى یا زبان‌هاى دیگر باید نادیده گرفته شوند. این حق مسلم انسانهاست كه فرهنگ خود را حفظ كنند. بارزترین مولفه‌هاى فرهنگ هر قوم و ملت زبان آن است.“
به مناسبت روز جهانی زبان مادرى تعدادى از دانشجویان كرد مقابل دانشكده ادبیات دانشگاه تهران گرد هم آمدند. سیروان سعیدى از جمله كسانی كه در این مراسم حضور داشت تعداد شركت كنندگان را حدود ۲۰۰ نفر ذكر می‌كند. سیروان سعیدى در باره اهمیت زبان مادرى می‌گوید:
”زبان از اساسى‌ترین مولفه‌هاى هستى و نیستى ملت‌هاست. زبان حامل اندیشه و فرهنگ هر ملتى است. بر اساس میثاقین حقوق بشر هر ملتى محق است از زبان خود بهره مند شود. به نظر می‌رسد مانع تراشى براى پیشرفت هر زبان بایكوت كردن اندیشه باشد.“
سیروان سعیدى در باره آسیب شناسى جلوگیرى از تكلم به زبان مادرى می‌افزاید:
”كسى كه با زبان مادرى تا هفت هشت سالگى حرف زده و بعد در مدرسه به او می‌گویند به زبان دیگرى حرف بزن، این یك نوع مادر كشى است. دردآور است. باید مدام به شكل دیگرى فكر كنى، مرتب در ذهن خودت ترجمه كنى و این موجب از بین رفتن خیلى خلاقیت‌ها و استعداد‌ها میشود.“
در پایان باید گفت طبق یافته‌های جدید پژوهشگران در باره تاثیر آموزش كودكان به زبان مادری، یونسكو سیستم آموزشى چند زبانه را رمز پایداری زبان‌های مادرى می‌داند و آن را به كلیه كشورهاى جهان توصیه می‌كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر